ΑΣΘΜΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ - ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΑΘΛΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΠΟΝΗΤΕΣ - ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΩΣ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ

Το άσθμα επηρεάζει σημαντικό αριθμό ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων πολλών αθλητών υψηλού επιπέδου. Αν και στο παρελθόν θεωρούνταν εμπόδιο για μια αθλητική καριέρα, σήμερα γνωρίζουμε ότι, με την κατάλληλη φροντίδα και ιατρική παρακολούθηση, οι αθλητές μπορούν να πετυχαίνουν εξαιρετικές επιδόσεις. Το παρόν άρθρο συνδυάζει επιστημονικά δεδομένα και προσωπική εμπειρία για να βοηθήσει προπονητές και αθλητές να διαχειριστούν αποτελεσματικά το αθλητικό άσθμα.

1. Ορισμός

Ως άσθμα χαρακτηρίζουμε μια χρόνια φλεγμονώδη πάθηση των αεραγωγών που χαρακτηρίζεται από διάφορα επαναλαμβανόμενα συμπτώματα, μεταβλητή στένωση των αεραγωγών και βρογχόσπασμο. 

Αυτό για τον αθλούμενο σημαίνει ότι η παροχή οξυγόνου είναι μειωμένη και εξ αυτης της αιτίας η απόδοση του, καθώς μια από τις σημαντικές παραμέτρους για την αποδοση του αθλητή είναι η μεγιστοποίηση της παροχής οξυγόνου στους μυς (VO2max). Έτσι όσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα του άσθματος και επομένως της φλεγμονής στους αεραγωγούς των πνευμόνων τόσο δυσκολότερη η πρόσβαση και η παροχή του οξυγονου στους μυς.

2. Συμπτώματα

Για ένα προπονητή ή αθλητή που δεν έχει αντιμετωπίσει στο παρελθόν άσθμα, τα συμπτώματα που πρέπει να τον ανησυχήσουν είναι κύρια 3. 

• Σφίξιμο στο θώρακα, 
• δύσπνοια, 
• Ανεξήγητη κόπωση, ειδικά σε περιβάλλον με αλλεργιογόνα (π.χ. έντονες φυτικές οσμές)

Αυτά τα συμπτώματα δείχνουν μία αρχικά ήπια μορφή άσθματος και θα πρέπει άμεσα ο προπονητής και ο αθλητής με του που θα τα εντοπίσουν, να επισκεφτούν ειδικό γιατρό με γνώση σε αθλητές. Προφανώς θα πρέπει σε πρώτη φάση να είναι πνευμονολόγος.

3. Αίτια

Οι αιτίες του άσθματος ποικίλουν, καθώς μπορεί να προκληθεί είτε από αλλεργικούς παράγοντες, είτε κληρονομικούς, είτε από την άσκηση (ασκησιογενής). Σε κάθε περίπτωση ο παράγοντας θα πρέπει αφενός μεν να εντοπιστεί με ακρίβεια, αφετέρου να γίνει εξονυχιστικός έλεγχος της έκτασης του προβλήματος καθώς μπορεί να απειληθεί η ζωή του αθλητή αν αγνοηθούν τα συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

4. Ιατρική Αντιμετώπιση

Για να καταφέρω  να βοηθήσω την αθλήτρια μου ξεκίνησα αλληλογραφία με τη θεωρητικά καλύτερη γιατρό πάνω σε αθλητές με άσθμα και υπεύθυνη στο κομμάτι αυτό της παγκόσμιας ομοσπονδίας στίβου  Πασκαλ Κιπελεν. Η βοήθεια της στην καθοδήγηση πάνω στο κομμάτι αυτό υπήρξε καταλυτική.

Στην αλληλογραφία που αναπτύξαμε μου επισήμανε 3 πολύ σημαντικά στοιχεία που πρέπει να γίνουν ώστε ο αθλητής να καταφέρει να βρει τη κατάλληλη θεραπεία.

1. να βρούμε ποια αιτία προκαλεί το πρόβλημα. Στην περίπτωση μας είχαμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση καθώς η αθλήτρια είχε εκ γενετής άσθμα και συνάμα αλλεργικό άσθμα.
2. τον εντοπισμό των παραγόντων που επιδεινώνουν το άσθμα.
3. το εύρος του προβλήματος ώστε να δοθεί σωστή δοσολογία φαρμάκων

Η αθλήτρια εν προκειμένω επισκέφτηκε ένα συνδυασμό γιατρών (πνευμονολόγο και αλλεργιολόγο). Έγιναν οι κατάλληλες μετρήσεις και τέστ και εντοπίστηκε με ακρίβεια το πρόβλημα. 

Η ακρίβεια αυτή έγκειται στη λεγόμενη εργοσπειρομέτρηση. Έτσι για ένα διάστημα κάποιων μηνών, ο αθλητής λαμβάνει μια αγωγή κατα την οποία ελέγχεται πάνω σε ένα εργόμετρο με σωστό εξοπλισμό για τον αερισμό και την οξυγόνωση του. Το ατομικό καλιμπράρισμα θέλει αρκετή υπομονή καθώς παράλληλα θα πρέπει να γίνουν εξονυχιστικές εξετάσεις ανά ένα μήνα στη καρδιά και το ενδοκρινολογικό σύστημα του αθλητή για τυχόν παρενέργειες στη δοσολογία των φαρμάκων.

Τελικά μόλις φτάσει ο γιατρός στη κατάλληλη δοσολογία, συνάμα πρέπει να δοκιμάσει τι θα συμβεί αν μειωθεί η δοσολογία. Αν παρατηρήσει πως με τη μείωση υπάρχει επιδείνωση των δεικτών, πλέον έχουμε φτάσει στην ακριβή σωστή δοσολογία. 

Το τελικό αποτέλεσμα σαν αγωγή ήταν ακριβώς αυτό που μου περιέγραψε εξ αρχής με την εμπειρία της η Πασκαλ Κιπέλεν. Χρήση βροχοδιασταλτικών και κορτικοστεροειδών συνάμα με ρινικό σκεύασμα. Τονίζω όπως μου ανέφερε ότι το ρινικό σκεύασμα είναι πολύ σημαντικό καθώς αποτελεί τη πρώτη γραμμή άμυνας του αθλητή, καθώς βελτιώνει σημαντικά το περιορισμό της μέγιστης πρόσληψης λόγω του άσθματος. 

5. Αθλητική αντιμετώπιση

Όπως ήδη έχει γίνει κατανοητό το άσθμα είναι μια ασθένεια που από τη στιγμή που συμβαίνει στον αθλητή, στην ουσία την παντρεύεται εφ όρου ζωής. Το μέγεθος, το εύρος, η ποικιλία των συμπτωμάτων διαφέρει ανάλογα το είδος του άσθματος, αλλά και του οργανισμού. Συνάμα ο κάθε οργανισμός ανταποκρίνεται διαφορετικά με βάση τις ανάγκες του και γι αυτό υπάρχει πλέον μια μεγάλη γκάμα ουσιών που ανάλογα τον άνθρωπο είναι επιδραστική. Πρέπει να θυμόμαστε πάντοτε ότι ο αθλητής δεν έχει τις ίδιες ανάγκες και απαιτήσεις όπως ένας απλός ασκούμενος.

Σε κάθε περίπτωση επίσης θα πρέπει να θυμόμαστε τις εξής θεμελιώδεις καθημερινές αρχές που είναι σχεδόν απαράβατες όταν έχουμε τον συγκεκριμένο αθλητή.

- αποφεύγουμε με όποιο κόστος τους αλλεργικούς παράγοντες που οξύνουν στο άσθμα.

- στο κρύο ειδικά σε θερμοκρασίες κάτω των 12 βαθμών ο αθλητής δε μπορεί να αποδώσει. η προπόνηση πρέπει να αποφεύγεται

- περιβαλλοντικοί παράγοντες τύπου σκόνη ή καπνός στον αέρα πρέπει να αποφεύγονται όσο είναι εφικτό 

- υψηλή υγρασία μειώνει δραστικά την απόδοση

- ο αθλητής συχνά παρουσιάζει μεγαλύτερο αίσθημα κόπωσης σε σχέση με το σύνηθες 

- όταν ασθενεί ακόμα και από απλές ιώσεις επηρεάζεται πολύ και απαιτείται ξεκούραση

6. Το πρωινό πρόβλημα

Το άσθμα και τα συμπτώματά του βρίσκονται στο απόγειο κατα τις νυχτερινές ώρες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αθλητές τις πρώτες ώρες του ξυπνήματος να έχουν τα χαμηλότερα επίπεδα αερισμού. Κατά τη διάρκεια της αντιμετώπισης του προβλήματος της αθλήτριας, όλες οι μετρήσεις μας (μέσω ροομετρου) βρίσκονταν πάντα στα χαμηλότερα επίπεδα αερισμού και οξυγόνωσης. Κάτι τέτοιο έχει άμεση επίπτωση τόσο στη ποιότητα της προπόνησης, όσο φυσικά και στην αγωνιστική επίδοση. 

Σε κάθε περίπτωση οι λύσεις για τον κάθε αθλητή πρέπει να είναι εξατομικευμένες και σε συνεργασία με το γιατρό. Παρόλα αυτά μερικά πράγματα που θα πρέπει να προσέξει ο αθλητής και ο προπονητής για να έχει καλύτερη απόδοση είναι τα εξής: 

• ξύπνημα 3-4 ώρες πριν την προπόνηση ή τον αγώνα
• ένα μικρό πρωινό προζεσταμα σχεδόν με το ξύπνημα, αεροβικής μορφής θα βοηθήσει σίγουρα για το μετέπειτα προσπάθεια
• αναπνευστικές ασκήσεις τόσο το πρωί, όσο και πριν το ζέσταμα
• Μακρυ ζέσταμα με άνετα διαλείμματα ανάμεσα στις φάσεις της προθέρμανσης
• σε κάποιες περιπτώσεις προτείνονται από το βράδυ κάποιες μορφές αντισταμινικών. αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνενόηση με το γιατρό. στην περίπτωση μας το ρινικό σκεύασμα περιείχε και αντισταμινική δράση

7. ΕΟΚΑΝ - Κανονισμοί αντί ντόπινγκ - WADA

Στο σημείο αυτό θα κάνουμε μια ιδιαίτερη αναφορά στον ΕΟΚΑΝ δηλαδή τον ελληνικό οργανισμό καταπολέμησης του Ντόπινγκ. Τα φάρμακα που λαμβάνουν οι αθλητές με άσθμα έχουν ένα αποτύπωμα τόσο στα ούρα όσο και στο αίμα. Αν χρησιμοποιηθούν από αθλητές οι οποίοι δε μπορούν να αποδείξουν την ανάγκη για χρήση τότε ο αθλητής πιάνεται ντοπαρισμένος όπως λέμε. 

Γι αυτό το λόγο το αθλητής που λόγω άσθματος κάνει χρήση αυτών των ουσιών οφείλει άμεσα να επικοινωνήσει με τον ΕΟΚΑΝ ώστε να παρέχει στον οργανισμό όλα τα δικαιολογητικά χρήσης των σκευασμάτων, τόσο ως προς τη χρήση όσο και ως προς ποσότητα. Έτσι και μόνο έτσι μπορεί να αγωνίζεται νόμιμα.

8. Ψυχολογική αντιμετώπιση του αθλητή

Η ψυχολογική διαχείριση ενός αθλητή με άσθμα ίσως είναι η πλέον κρίσιμη και δύσκολη εργασία ενός προπονητή. Ο αθλητής με άσθμα στα πρώτα στάδια και πριν ανακαλύψει τη πάθηση του, βιώνει μια δύσκολη προπονητική περίοδο καθώς η απόδοση του είναι αισθητά μειωμένη. Σε αυτό το στάδιο η κόπωση και η δύσπνοια με συμπτώματα σφιξίματος στήθος έχουν κάνει ήδη την εμφάνιση τους και ο αθλητής κατανοεί ότι κάτι δε πηγαίνει καλά. Ο ίδιος είναι στρεσαρισμένος καθώς βλέπει επίσης ότι το σώμα του δεν ανταποκρίνεται όπως πριν στα προπονητικά ερεθίσματα.

Με τη διάγνωση, το στρες και ο πανικός επιτείνεται κάτι που ο προπονητής με τη γνώση που έχει πρέπει να το καταστείλει. Παράλληλα ο προπονητής οφείλει να είναι ειλικρινής και να προετοιμάσει για μια αρχικά περίοδο προσαρμογής στα νέα δεδομένα.

Ο αθλητής ακόμα και όταν πλέον αντιμετωπίσει με το καλύτερο δυνατό τροπο φαρμακευτικά το άσθμα θα πρέπει να έχει προετοιμαστεί ότι θα συναντήσει δύσκολες ημέρες στις προπονήσεις του, ενώ θα υπάρξουν και αγώνες οι οποίοι λόγω συνθηκών δε θα είναι αναλογικοί με τις ικανότητες του.

Δυο είναι οι σημαντικότερες στιγμές που πρέπει να βοηθηθεί ο αθλητής. Η πρώτη κατά την οποία βιώνει κρίση άσθματος, που είναι μια πολύ οδυνηρή σωματική και ψυχολογική κατάσταση όπου ο αθλητής δε μπορεί να αναπνεύσει με αποτέλεσμα να βιώσει μια τραυματική εμπειρία. Σε αυτό τo σημείο ο προπονητής πρέπει να βοηθήσει τον αθλητή και να τον πείσει ότι κάτι τέτοιο δε θα ξανασυμβεί με τη βοήθεια του γιατρού και της αγωγής, ενώ ο ίδιος συνάμα θα πρέπει να αποφύγει παράγοντες πού μπορεί να οδηγήσουν σε επανάληψη το φαινόμενο.

Το δεύτερο είναι να εργαστούν πάνω στη αυτοπεποίθηση του αθλητή. Αθλητής και προπονητής θα χρειαστούν λίγο χρόνο να βρουν ξανά τη φόρμα του αθλητή. Με υπομονή και προσεκτική διαχείριση ο αθλητής θα χτίσει ξανά το αγωνιστικό του προφίλ. Η βοήθεια ειδικών σε κάθε περίπτωση είναι σημαντική για την απόδοση του αθλητή μακροπρόθεσμα.